Як гэта працуе: татка ў дэкрэце

На гэтае пытанне таксама дапамагаюць адказаць мемы: пачынаючы ад тых, як бацька прыходзіць забіраць дзіця з садку і не ўпэўнены, каторы з малых ягоны, — і да адзінай гульні «ціхая гадзіна», на якую здатны татка, застаўшыся сам-насам са сваім нашчадкам. Між тым, калі дзіцю пашанцавала мець дваіх бацькоў, гэта няблага, калі кожны з іх у любым жыццёвым выпадку можа замяніць другога. А для гэтага трэба ведаць не толькі ўзрост і імя свайго дзіцяці, але і што яно любіць і не любіць есці і апранаць, на што мае алергію, што рабіць, калі ў яго баліць жывот або высокая тэмпература, урэшце, якія ў яго ўлюбёныя цацкі і самыя страшныя страхі, — усё тое, што яшчэ нядаўна лічылася таемнай мамчынай ведай.

Узяць «дэкрэтны адпачынак» можа любы член сям’і, калі іншы мае афіцыйнае месца працы. Спачатку «родавы бальнічны» даюць маці (гэта ад 126 да 146 дзён), а далей, пакуль дзіцяці не споўніцца тры гады, у «адпачынку» з ім можа заставацца тата — а мама выходзіць на працу, і ёй перастаюць выплочваць дапамогу па доглядзе за дзіцем. То бок тэарэтычна такая магчымасць існуе, але карыстаюцца ёю каля 1% мужчын. (Сярод іншага і таму, што традыцыйна мужчыны маюць вышэйшы заробак і лічаць фінансава немэтазгодным заставацца дома). Яшчэ для мужчын ёсць опцыя, на працягу першых 6 месяцаў пасля нараджэння дзіця, узяць адпачынак на два тыдні — аднак ён не аплочваецца, таму не дзіўна, што гэтая магчымасць таксама не надта папулярная.

Ва Украіне тата можа ісці ў дэкрэтны да трох гадоў або падзяліць яго на палову з жонкай; пры гэтым перыяд «адпачынку» залічваецца ў працоўны стаж. Акрамя гэтага, на працягу трох месяцаў пасля нараджэння дзіця тата можа сысці ў двухтыднёвы аплатны (у адрозненне ад Беларусі) адпачынак.

У Польшчы, акрамя традыцыйнага «мамінага адпачынку», адрозніваюць «таткаў адпачынак» і «адпачынак бацькоў». «Таткаў адпачынак» складае два тыдні, пры гэтым, як і ў нас і ва Украіне, не з’яўляецца абавязковым, а «бацькоўскі» доўжыцца да 32 тыдняў. Цалкам яго можа выкарыстаць толькі адзін з бацькоў, або чаргаваць апеку. За першыя 6 тыдняў бацькі атрымліваюць дапамогу ў памеры 100% ад памеру заробку, а за наступныя — 60%.

У Літве таты маюць магчымасць сысці ў 30-дзённы аплатны адпачынак на працягу года пасля нараджэння дзіця (памер дапамогі складае 77,58% заробку да дэкрэту); пры гэтым стаж сацыяльнага страхавання павінен складаць не менш за 12 месяцаў. З цікавага: не патрабуецца быць у шлюбе — дастаткова даказаць біялагічную сувязь з дзіцем.

У Латвіі кожны з бацькоў мусіць узяць дэкрэтны адпачынак як мінімум на два месяцы. Для жанчын гэта таксама мінімальны тэрмін, і ні мужчына, ні жанчына не маюць права перадаць яго другому з бацькоў. Пры гэтым існуе і аплатны адпачынак у 10 працоўных дзён для мужчын — ім карыстаюцца больш за палову латвійскіх татаў.

Тут хіба кожны ведае адказ: гэта краіна з сацыялізмам здаровага чалавека, Швецыя. Там упершыню ў свеце (у 1974 годзе) з’явілася такая магчымасць для мужчын, і на сёння адпачынак па доглядзе за дзіцем складае 18 месяцаў, з якіх 3 месяцы абавязаны ўзяць мужчына і 3 месяцы — жанчына, і адзін месяц можна ўзяць ўдваіх. Пры гэтым у першыя 390 дзён сям’я атрымлівае суму, роўную 80% даходу аднаго з бацькоў (таго, хто даглядае дзіця). Пасля ўвядзення ініцыятывы колькасць мужчын, якія ўзялі дэкрэт у першыя два гады жыцця дзіцяці, вырасла да 80%.

Упершыню ў свеце «бацькава квота» была ўведзена ў Нарвегіі (у 1993 годзе), то бок абавязковы адпачынак па доглядзе за дзіцем для таты. Выплаты для іх складаюць 100% заробку за 49-тыднёвы адпачынак па догляду за дзіцем або 80% звычайнай аплаты за 59-тыднёвы адпачынак.

У Фінляндыі тата пасля нараджэння дзіцяці можа ўзяць адпачынак працягласцю не больш за 54 працоўныя дні. З іх бацька можа знаходзіцца дома адначасова з маці максімум 18 працоўных дзён, гэта значыць прыкладна тры тыдні.

У Партугаліі абодва з бацькоў абавязкова павінны пабываць у дэкрэтным адпачынку — мінімум 42 дні для мамы, і 5 дзён для таты (кажуць, за адмову ад 5-дзённага «адпачынку» на татку могуць накласці штраф). Пры гэтым заканадаўства заахвочвае адначасовае знаходжанне ў дэкрэце абоіх бацькоў. Калі яны прымаюць такое рашэнне, што могуць разлічваць на 150-дзённы адпачынак з захаваннем 100% заробку для кожнага або на 180 дзён з выплатай 83%. А вось калі ў адпачынак сыходзіць адзін з бацькоў, то на дапамогу ў памеры 100% ад заробку ён можа разлічваць толькі 120 дзён, а пры адпачынку на 150 дзён атрымлівае 80% ад заробку.

Японія, вядомая сваімі спецыфічнымі словамі-паняццямі тыпу каросі (смерць працаголікаў ад перапрацоўкі) і сінрын-ёку (купанне ў лесе), дадала ў спіс ikumen — гэты тэрмін аб’ядноўвае японскія словы ikuji (клопат пра дзяцей), і ikemen (мужчына, які крута выглядае). З дапамогай прапаганды гэтага канцэпту японскія ўлады хочуць змагацца з самай нізкай у свеце нараджальнасцю і спрыяць таму, каб таты праводзілі болей часу ў сям’і — для гэтага плануюць павялічыць колькасць мужчын, якія бяруць адпачынак па доглядзе за дзіцем, з цяперашніх 14% да 50% да 2025 года і 85% да 2030 года. На сёння японскія мужчыны маюць права на чатырохтыднёвы гнуткі адпачынак з захаваннем да 80% іх заробку.

Матэрыял падрыхтаваны пры дапамозе Free Belarus Center