Беларуская кухня. Вялікі кулінарны гід

Ядуць па-рознаму. Каштуюць, смакуюць, частуюцца ды частуюць, ласуюцца, а яшчэ закусваюць-перакусваюць, кормяцца ды жывяцца, пад’ядаюць, наядаюцца, пераядаюць, а ў некаторых выпадках дык і нажыраюцца. Наколькі рознымі бываюць палітычныя перакананні ды стыль жыцця, настолькі ж неаднародныя і нашыя смакі ды харчовыя звычкі. Аднак дзе, як ні за адным сталом, аб’ядноўвацца ды весці дыялог, і што, як ні нацыянальная кухня, ёсць яскравай адметнасцю народа, якой можна шчодра частаваць суседзяў ды гасцей. Карацей, як вядома, печаныя галубы не лятуць да губы (чытай: ежа на стале сама не вырастае). Таму, каб не карміць адной тэорыяй, прапануем безліч рэцэптаў рознай складанасці. Сойка намяшала традыцыю ды сучаснасць і запрашае ўсіх беларусаў (ды гасцей сталіцы) да аднаго стала. Смачна есці!

Дранікі

У той час, як беларусы гатовы біцца не на жыццё, а на смерць за «сапраўднае імя» некаторых іншых беларускіх страваў (халоднае ці халадзец, мачанка ці макачка і далей па тэксце), на імені «дранікі» ўсе больш-менш сыходзяцца*. Аднак тут грамадзянская вайна можа развязацца па іншых пунктах: ці дадаваць у іх яйка/муку/цыбулю. Мы за мір, таму проста назавем наш рэцэпт базавым.

Інгрэдыенты:

• бульба (колькі заўгодна)
• соль (на свой густ)
• алей для смажання

Прыгатаванне:

• Бульбу пачысціць і натаркаваць на тарцы (тарка таксама на свой густ — можа быць з дробнымі, а можа і з буйнымі дзіркамі**), дадаць соль — та-дам, цеста гатова. Каб дранікі атрымаліся з хрумсткімі краямі, смажыць на патэльні ў вялікай колькасці алею.

Не сакрэт, што дранікі лічаць сваёй нацыянальнай стравай многія еўрапейскія народы (паводле адной з версій, мы пазычылі гэты рэцэпт у немцаў). Але не мы адныя сакралізуем гэтыя смажаныя бульбяныя сонцы: габрэі, напрыклад, ядуць свае латкес на Хануку, свята святла. Пры гэтым палякі шчодра пасыпаюць бульбяныя пляцкі цукрам, а немцы са шведамі ядуць дранікі з бруснічным джэмам (прабачце, мы мусілі гэта сказаць). Аднак Сойка у сваёй невеганскай іпастасі прыпраўляе іх смятанай, а ў невегетарыянскай — нават запякае кавалачак фаршу ўсярэдзіне.

*Сойка выказвае занепакоенасць і рашуча асуджае спробы беларускіх рэстаранаў і бістро называць гэтую страву «картофельные оладьи».

**Некаторыя, страшна сказаць, карыстаюцца блэндарам ці кухонным камбайнам.

Бабка

Паспеў адчуць, што ўжо не слабка
І ў паясніцы, — а на стол
Тым часам едзе ў місе бабка
І парай дыхае пад столь.
А перад носам… ставяць цёрла
Гарачых, тлустых калдуноў
(Н. Гілевіч, «Родныя дзеці»).

Лічыцца, што страва прыйшла да нас ад габрэяў, дзе мела назву «кугель» і якую елі на Песах. Гатавалася ў выглядзе запяканкі з драбнёнай гародніны з дадаткам мукі і яек. Складнікамі зазвычай былі гарбузы, кабачкі, морква. У нашых шыротах асноўным складнікам кугелю стала бульба. Мяркуецца, што на сталах беларусаў, літоўцаў і ўкраінцаў гэтая страва з’явілася ў канцы XIX стагоддзя. Забаўна, што раней у нас «бабкай» традыцыйна называлі салодкі пірог, таму, магчыма, беларускае найменне стравы з бульбы іранічнае — «ліцвінская бабка».

Інгрэдыенты:

• бульба 1 кг
• (фарш або бекон 0,5 кг)
• цыбуля 2 штукі
• часнык 2-3 зубчыкі
• яйкі 1 шт.
• мука 1 ст. л.
• сметанковае масла 20 гр.
• соль на свой густ
• алей для смажання

Прыгатаванне:

Начынка:

• Пакрышыць адну цыбуліну і падсмажыць на патэльні, у канцы дадаць пакрышаны часнык, пасля дадаць фарш і соль і працягваць смажыць.
• У беднай або вегетарыянскай версіі начынка можа быць з гародніны або яе можа не быць увогуле (праўда, тады атрымаецца нешта накшталт гіганцкага драніка).

Цеста:

• Натаркаваць або здрабніць блэндарам бульбу з другой цыбулінай, крыху адціснуць вадкасць з атрыманай масы, дадаць яйка, муку і соль, перамяшаць.
• У форму для запякання выкласці палову бульбянай масы*, пасля начынку, пасля другую палову. Зверху пакласці тонкія пласты сметанковага масла.
• Запякаць 50-60 хвілін пры 180 градусах.

*Ёсць секты, якія не выкладаюць масу слаямі, а ўсё перамешваюць і запякаюць так.

Калдуны

Выглядае, што страшная праўда пра паходжанне назвы «калдуны» такая: на сярэднявечнай лаціне слова calduna азначала «цёплыя яшчэ вантробы забітых жывёл», ад calidus — «цёплы». То нібыта ў старабеларускую мову гэтае слова трапіла ў XV ст. ці то з нямецкай, ці то з чэшскай.

Ёсць дзве асноўныя разнавіднасці калдуноў — з бульбянага і з мучнога цеста. Аднак прынцып адзін: гэта (часцей невялікія) штуковіны з начынкай. У «бульбянай» разнавіднасці гэта, па сутнасці, дранікі з мясной начынкай — на іх мы не спыняемся, а то ў нас тут будуць адны дранікі.

Інгрэдыенты:

Начынка:

• Можа быць што заўгодна, ад практычна любога мяса і рыбы да тварагу ці свежых або сушаных ягад.

Цеста:

• мука 2 шклянкі
• яйка 1 шт.
• соль на ўласны густ
• гатаваная вада*

Прыгатаванне:

• Старанна замяшаць цеста, на пасыпанай мукой дошцы раскачаць, выкраіць круглыя кавалкі.
• Напоўніць згатаваным фаршам, склеіць.
• Гатаваць партыямі ў падсоленым кіпні.

* Кажуць, што сапраўдныя ліцвінскія калдуны трэба замешваць не на вадзе, а на соку з цыбулі. У кожным разе, цеста мусіць быць мяккім, эластычным, добра цягнуцца, каб кавалкі яго можна было лёгка фармаваць і склейваць. Вымешанае цеста раяць загарнуць у анучку і пакінуць на нейкі час у холадзе, каб «адпачыла».

Клёцкі

У некаторых рэгіёнах іх называюць «камы» (з націскам на «ы»), што, дарэчы, ёсць літаральным перакладам са старажытна-верхненямецкай klōʒ — «ком». Страва гэтая характэрная для кухні фактычна ўсіх народаў Еўропы. І вядома, у Беларусі яны часцей за ўсё робяцца з бульбы. На Віцебшчыне іх часта называюць «камы з душамі». Цяпер жывіце з гэтым.

Нядаўна шмат шуму нарабіла ўключэнне дранікаў у Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, а між іншага, «клёцкі з душамі», як традыцыйная страва Віцебшчыны, у гэтым спісе яшчэ з 2017 года.

Інгрэдыенты:

• бульба (колькі заўгодна)
• фарш (прыблізна 1/3 ад масы натаркаванай бульбы)
• цыбуля 1 шт.
• соль (на свой густ)
• алей для смажання

Прыгатаванне:

• Дробна натаркаваную бульбяную масу добра адціснуць, напрыклад, праз марлю, складзеную некалькі разоў.
• Пасля адстойвання адціснутую вадкасць зліць, а крухмал, аселы на дно, дадаць да таркаванай масы.
• Цеста пасаліць і замяшаць, сфармаваць круглыя клёцкі.
• Мясны фарш пасаліць і начыніць ім клёцкі, зварыць іх у кіпені.
• Гатовыя клёцкі падаваць са смятанай або падсмажыць на патэльні на тлушчы са скваркамі і цыбуляй.

Тэарэтычна, клёцкі-камы таксама могуць быць «бяздушныя», то бок вегетарыянскія.

Бліны

Дзень быў святы. Яшчэ ад рання
Блiнцы пяклiся на сняданне (…)
I там з яго ўжо ўвачавiдкi
Пяклiся гладзенькiя плiткi
Блiнцоў, спаднiзу наздраватых,
Угору пышна, пухла ўзнятых,
I ўжо адтуль рукою маткi
На ўслон шпурлялiся аладкi.
А пірагі, як сонца, ззялі,
I ў роце бабкі раставалі.
(Я. Колас, «Новая зямля»).

Насамрэч, ніколі не ведаеш, што ў чалавека ў галаве, калі ён кажа слова «бліны». Гэта могуць быць як тонкія наліснікі, памерам з патэльню, якія стала модна называць «крэпамі» або «крэпсамі» (у гэтым месцы Сойка хоча з галавой схавацца ў гняздо), так і тоўстыя невялікія памерам аладкі. Нам не шкада рэцэптаў абодвух варыянтаў, так што трымайце.

Наліснікі:

Інгрэдыенты:

• мука 1,5 шклянкі
• малако 0,5 л
• яйкі 3 шт.
• цукар 0,5 ст. л.
• соль 0,5 ч. л.
• алей або масла для смажання

Прыгатаванне:

• Яйкі разбіць у міску і крыху ўзбіць, дадаць 150-200 мл малака, соль і цукар, добра перамяшаць.
• У атрыманую масу дадаць прасеяную муку, перамяшаць, паступова даліваючы рэшту малака. Калі цеста атрымаецца надта вадкім, дадаць яшчэ мукі (і наадварот).
• Добра вымяшаць, каб не было камкоў, і смажыць на добра разагрэтай патэльні з абодвух бакоў.
• Такія блінцы падаюць з рознымі закускамі (хай лэвэл — з мачанкай або скваркамі), смятанай, або начыняюць варэннем, грыбамі, мясам, ягадамі, тварагом, разынкамі — увогуле, усім, што ёсць у доме.

Аладкі:

Інгрэдыенты:

• мука 1,5 шклянкі
• кефір 1 шклянка + сода 1/4 ч. л.
• (або: малако 1 шклянка
• дрожджы або разрыхляльнік для цеста 1 ч. л.)
• яйкі 1 шт.
• цукар 1 ст. л.
• алей або масла для смажання

Прыгатаванне:

• Разбіць у місу яйка, дадаць цукар, соль і ўзбіць. (Калі гатуеце на малацэ — то сюды ж дадаць і разрыхляльнік).
• Высыпаць палову прасеянай мукі і выліць палову малака/кефіру (пакаёвай тэмпературы), добра размяшаць, дадаць астатнюю муку і малако/кефір, зноў размяшаць. Па выніку мусіць атрымацца кансістэнцыя густой смятаны. (Калі гатуеце на кефіры, то ў канцы ў цеста дадаць соду і хутка перамяшаць.)
• Добра вымяшаць, каб не было камкоў, і смажыць на добра разагрэтай патэльні з абодвух бакоў.

Скваркі

Штодзень у капусце
Каб плавала скварка,
А к ёй, калі трэба,
Знайшлася б і чарка.
(«Бывайце здаровы». Словы А. Русака, музыка І. Любана)

Гэтая страва, па сутнасці, стала пэўнай абразай у прыстойным таварыстве: «чарка і скварка» як сацыяльны ідэал апалітычнай часткі грамадства паслядоўна асуджаецца сярэднім класам. Дарэчы, яшчэ ў «Літоўскай гаспадыні» згадваецца, што скваркі кладзе ў ежу чэлядзь — так што, магчыма, карані сацыяльнага неўхвалення скваркі даволі глыбокія. Аднак усё ж скварка не вінаватая, што зашкварылася (даруйце Сойцы такі танны экспромт), трапіўшы ў гэты фразеалагізм.

Прыгатаванне:

• Самы просты рэцэпт у свеце: сала з праслойкамі мяса нарэзаць кавалчкамі свайго любімага памеру (нехта кажа «салдацікамі» — і Сойка гэта ўхваляе) і смажыць на патэльні (найлепей з высокімі бартамі, каб пасля не прыбіраць усю кухню). Калі з сала вытапіцца ўвесь тлушч, вылавіць скваркі лапаткай з дзіркамі або працадзіць праз сіта. Сацыяльна найбольш прымальна падаваць іх з хлебам і смажаным яйкам.

Мачанка

«А ў пярэрвах ён прапаноўваў то «бліны з мачанкаю», то «надзвычайныя штонікі з мясам, так і плаваюць у масле, святыя такіх не елі» (У. Караткевіч, «Дзікае паляванне караля Стаха»).

Яна ж — «макачка», яна ж — «маканка». Тут, прынамсі, усё проста з паходжаннем назвы: яна паходзіць ад слова мачаць/макаць, бо зазвычай мачанка ўжываецца не як самастойная страва, а для макання ў яе варанай гародніны (ясна, што найперш бульбы), дранікаў, блінцоў.

Яна можа быць малочнай і мясной. Малочную гатуюць з сумесі тварагу, вяршкоў, малака і маслёнкі. У залежнасці ад узятых прапорцыяў мачанка можа быць гусцейшая ці радзейшая, кіслейшая ці саладзейшая.

Мясную мачанку гатуюць звычайна з разнастайных мясных абрэзак (таго, што засталося ў доме пасля прыгатавання іншых страваў): вэнджанага або салёнага сала, вяндліны, каўбасы, абрэзкак з касцей і г. д. Астатнія складнікі мачанкі — мука і вада, часам смятана.

Прыгатаванне:

• Гэта чарговы рэцэпт з хэштэгам #яўмамыгаспадар: усё мясное нарэзаць дробнымі кавалкамі, закінуць у патэльню, смажыць, у працэсе дадаючы смятану, ваду і крыху мукі для загушчэння. Вуаля.

Верашчака

Тым часам мацi даставала
Чыгунчык з печы, лыжку брала
I верашчаку налiвала
(Я. Колас, «Новая зямля»).

Чарговая тлустая мясная страва, агульная для народаў Рэчы Паспалітай. Кажуць, што пры двары караля Аўгуста III (з дынастыі Сасаў) быў славуты кухмістр Верашчака, аўтар адмысловага спосабу падавання кілбасы: кілбаса, якая падавалася «на верашчаку», рэзалася ў талерцы, перакладалася кавалкамі сала і палівалася вострай падлівай. Есці яе трэба было лыжкай, адсюль і прымаўка: «за караля Саса лыжкай кілбаса». Сойка не змагла высветліць, які рэцэпт верашчакі — самы аўтэнтычны, таму прыводзіць той, што ёй спадабаўся, бо ён называецца «верашчака полацкая».

Інгрэдыенты:

• свіная грудзінка 0,5 кг
• квас 1 шклянка
• цыбуля 1 шт.
• соль на ўласны густ

Прыгатаванне:

• Свініну нарэзаць, пасаліць, абсмажыць з двух бакоў. На тлушчы ад свініны абсмажыць дробна парэзаную цыбулю.
• Мяса з цыбуляй перакласці ў чыгун, заліць хлебным квасам і патушыць на маленькім агні 10 хвілін.
• Падаваць з бульбай (хто б сумняваўся) або дранікамі.

Крамбамбуля

Не толькі знакаміты гурт і нават не студэнцкая песня, але найперш — напой багоў і багінь, традыцыйны беларускі застольны вогненны шар! У адрозненне ад гарэлкі, над гэтым напоем трэба замарочыцца, а ў адрозненне ад звычайнай настойкі на мёдзе, ад крамбамбулі беларускаму сэрцу смачней і цяплей. Раней лічылася, што гэты напой могуць сабе дазволіць толькі багацеі, але зараз амаль кожны можа зрабіць чарачку сабе сам. Шмат рэцэптаў прапаноўваюць ужываць ваду і гарэлку ў роўных прапорцыях, але Сойка смелая — неяк з мінімумам вады яно заходзіць лепей.

Інгрэдыенты:

• гарэлка 0,5 л
• карыца 2 палачкі (або 1 ч. л. молатай)
• гваздзіка 7-10 разетачак (або 1,5 ч. л. молатай)
• мускатны арэх
• чорны перац 0,5 ч. л.
• мёд 2-3 ч. л.
• цэдра або апельсін (па жаданні)

Прыгатаванне:

• У рондаль наліць шклянку гарэлкі і шклянку вады, дадаць спецыі і мёд (акрамя перцу), змяшаць і давесці да кіпення.
• Пасля кіпення варыць на малым агні яшчэ 5-7 хвілін. Пад вечкам, само сабой.
• Пасля гэтага зняць з агню, даліць астатнюю гарэлку, накрыць вечкам і даць астыць.
• Калі напой астыў, працадзіць праз некалькі слаёў марлі ў слоік, дадаць чорны перац і пакінуць у цёмным месцы. Час пакідання залежыць ад вашых пажаданняў — можна ужываць праз пару гадзін, а можно даць і пастаяць колькі дзён.
• Калі напой стаяў некалькі дзен і чакаў свайго часу, перад ужываннем яго зноў трэба працадзіць ад асадку.

Халоднае

Назва гэтай стравы выклікае, хіба, самыя непрымірэнчыя баі сярод беларусаў (апрача, хіба, сціркі і сцёркі). Многія людзі, вырашчаныя ў сем’ях, дзе асноўнай кулінарнай кнігай была «Книга о вкусной и здоровой пище», нават пасля пераходу на беларускую мову не гатовыя адмовіцца ад мілага сэрцу «халадца». Менш залежны ад савецкай кухні лагер называе гэтую страву «халодным», а яшчэ ёсць такія, для каго яна «студзень». Ну што ж, Сойка нікога не асуджае, Сойка харошая.

Інгрэдыенты:

• свіныя ногі 800 гр
• ялавічына 800 гр
• ялавічныя галяшкі 500 г
• морква 1 шт
• цыбуля 1 шт
• перац гарошкам 6 шт
• лаўровы ліст 2 шт
• часнык 2 зубчыкі
• соль на ўласны густ

Прыгатаванне:

• Загадзя падрыхтаваць мяса: ачышчаныя свіныя ногі, ялавічныя галяшкі і ялавічыну пасекчы на буйныя часткі. Прамыць і замачыць на некалькі гадзін у халоднай вадзе.
• Зліць ваду і яшчэ раз прамыць мяса. Пакласці ўсё ў рондаль, заліць халоднай вадой так, каб яна была вышэй за ўзровень мяса на 5 см.
• Давесці да кіпення, зменшыць агонь да мінімуму і варыць 3 гадзіны пад вечкам, перыядычна здымаючы пену.
• Цыбулю і моркву пакласці ў рондаль, дзе варыцца мяса. Гатаваць яшчэ паўгадзіны. Пасаліць. Дадаць перац і лаўровы ліст. Варыць 15 хвілін.
• Зняць рондаль з агню, дастаць свіныя ногі, галяшку, ялавічыну і моркву. Выкласці на талерку і даць састыць. Працадзіць булён. Дадаць часнык, прапушчаны праз прэс.
• Аддзяліць мяса ад костак, нарэзаць дробнымі кавалачкамі, моркву — кругляшкамі. Прасачыць, каб у страву не трапілі дробныя косткі.
• На дно формы выкласці моркву, затым — здробненае мяса. Заліць булёнам і прыбраць у лядоўню на ноч.
• Падаваць з гарчыцай ці хрэнам.

Халаднік

Рэцэптаў халадніка куча, праз іх таксама можна пабіцца, бо як бы глабальна халаднік — гэта халодны суп, аднак Сойка пратэстуе супраць таго, каб называць халадніком нешта, у чым няма бурака. Dixi.

Інгрэдыенты:

• бурак вараны 2 шт.
• яйкі 5 шт.
• агуркі 4 шт.
• цыбуля зялёная 1 пучок
• кефір 0,5 л (або смятана 350 гр.)
• гатаваная вада (або мінеральная без газу) 1 л
• лімонны сок 2 ч. л.
• чорны перац 1 шчопаць
• соль 1 ч. л.

Прыгатаванне:

• Буракі зварыць, састудзіць, пачысціць і нацерці на буйной тарцы.
• Яйкі зварыць, састудзіць, пасячы нажом; нарэзаць цыбулю і агурок; дадаць перац і соль і добра перамяшаць.
• Змяшаць смятану (або кефір) з астуджанай вадой і дадаць да гародніны. Дадаць буракі і сок цытрыны. Адправіць астуджацца на 30 хвілін у лядоўню.
• Падаваць — прабачце — з варанай маладой бульбай.

Зацірка

— Гатова! Гатова! — запішчэлі дзеткі і скакалі, як зайчыкі, да стала, дзе ўжо стаяла вялікая паліўная міска, у якую Агата пераліла зацірку з гаршчка. Густы пахучы пар клубіўся над міскай і павялічваў галодны апетыт шчаслівай у гэты момант сям’і.
(Змітрок Бядуля, «Пяць лыжак заціркі»)

Гэтая страва многім маладым беларусам сёння вядомая збольшага па творы Змітрака Бядулі са школьнай праграмы «Пяць лыжак заціркі», з назвы якога можна здагадацца, што гэта нешта вадкае і, хутчэй за ўсё, невыкшталцонае. Выглядае, што так і ёсць.

Карацей, гэта рэдкая (у сэнсе, вадкая) страва з мукі. Жытнюю, пшанічную або грэцкую муку крута замешваюць або пераціраюць з яйкам (часам з крухмалам) і вараць на вадзе (па-беднаму) або малацэ (па-багатаму). Зацірку, прыгатаваную на вадзе, заскварваюць, запраўляюць алеем, забельваюць малаком.

Інгрэдыенты:

• мука 1 шклянка
• малако або вада 0,5 л
• яйка 1 шт.
• масла 25 гр
• цукар 2 ст. л.
• соль 1 ч. л.

Прыгатаванне:

• На сухой патэльні абсмажыць муку да залацістага колеру, зняць з агню.
• Дадаць у муку масла, яйка. Калі сумесь не зліпаецца, дадаць 2 ст. л. вады. Усе перамяшаць і пачаць пераціраць масу пальцамі — «заціраць» яе. Павінны атрымацца камякі рознай формы. Ідэальны памер — з палову падушачкі пальца.
• У рондалі тым часам давесці да кіпення малако або ваду, дадаць соль, цукар. Высыпаць у яго тое, што атрымалася пасля «зацірання».
• Варыць 7-10 хвілін на малым агні.

Жур

Любы невегетарыянец, хто хоць раз быў у Польшчы, відаць, бачыў, або еў, або нюхаў, або бачыў, як нехта еў, суп журак. Між іншага, мы маем падобны па назве і канцэпцыі беларускі суп, асноўнае адрозненнне ад суседскага ў тым, што закваска для польскага робіцца на аснове жытняй мукі, у той час як для беларускага — на аснове аўсяных шматкоў (па сутнасці — на аснове кісялю).

Інгрэдыенты:

Закваска:

• аўсяныя шматкі 500 гр
• гатаваная вада (60 градусаў)
• невялікая луста чорнага хлеба
• часнык (2-3 зубчыкі на 1 л)

Уласна суп:

• мяса (свініна, ялавічына, курыца, індычка) і каўбаскі
• пасераваная гародніна (морква, лук, салера, пастарнак, корань пятрушкі)
• спецыі (маяран, чорны і духмяны перац, лаўровы ліст, кмен)
• соль, жменя сечанага часныку

Прыгатаванне:

• Засыпаць аўсяныя шматкі ў трохлітровы слоік, заліць гарачай гатаванай вадой, не даходзячы да верху 3-4 см. Можна ўкласці невялікі кавалачак чорнага хлеба, абавязкова са скарынкай. Перамяшаць і пакінуць у цёплым месцы для заквашвання. Праз 2-3 дні ў вадкасці з’явіцца прыемны кіславаты водар.
• Працадзіць закваску праз марлю або дробнае сіта, каб аддзяліць вадкасць і жмых. Для жура патрэбны вадкі складнік, гэта і ёсць закваска.
• Яе можна пераліць у шкляныя слоікі і захоўваць у лядоўні 1-2 тыдні, выкарыстоўваючы па неабходнасці.
• Базавы рэцэпт: Адварыць мяса або каўбаскі, дадаць гародніну, заліць закваску (на свой густ, да 1/4 ад агульнага аб’ёму), дадаць спецыі, пасаліць і ўкінуць жменю часныку. Падаваць са смятанай і зелянінай.

Кісель

За прасначкамі йшлі кампоты,
Кісель з мядоваю сытою
(Я. Колас, «Новая зямля»).

Гістарычна кісель — гэта не салодкі напой з брыкетаў Лідскага камбіната, а паўнавартасная другая страва. Кіслы збожжавы кісель выглядае як шэрая маса і па кансістэнцыі нагадвае халоднае, яго гатуюць шляхам заквашвання сумесі вады з крупамі або мукой з аўса, жыта або пшаніцы. Аднак сёння больш папулярным стаў садавінова-ягадны кісель на крухмале як дэсерт. Сойка прапануе рэцэпты абодвух.

Кіслы збожжавы кісель

Інгрэдыенты:

• аўсяныя шматкі 100 гр
• вада 0,7 л
• скарынка чорнага хлеба
• соль
• мёд/сочыва на ўласны густ

Прыгатаванне:

• Аўсяныя шматкі выкласці ў рондаль ці вялікую міску, дадаць скарынку хлеба, заліць вадой, закрыць вечкам і пакінуць настойвацца на ноч.
• Акуратна дастаць з набраклай аўсянкі скарынку, працадзіць аўсяную масу праз марлю ў рондаль, у якім будзе варыцца кісель.
• Паставіць рондаль на сярэдні агонь і ўварыць да жаданай кансістэнцыі, пастаянна памешваючы, каб кісель не прыгарэў. Падаваць самастойна або з мёдам ці сочывам.

Садавінова-ягадны кісель

Інгрэдыенты:

• ягады (журавіны, парэчкі, чарніцы, вішні або іх сумесь) 1,5 шклянкі
• вада 1,2 л
• цукар 0,5 шклянкі
• лімонны сок 1 ч. л.
• крухмал 4 ст. л.

Прыгатаванне:

• Ягады добра расцерці лыжкай. Дадаць 0,5 шклянкі халоднай вады. Адціснуць праз марлю. У адціснуты ягадны сок дадаць сок цытрыны.
• Ягадную мякаць заліць вадой і праварыць на павольным агні 10-15 хв.
• У атрыманы адвар дадаць цукар, давесці да кіпення.
• Крухмал развесці ў шклянцы халоднай вады і, памешваючы, дадаць у ягадны адвар, зноў давесці да кіпення і дадаць адціснуты сок, змяшаць.

Бярозавік

Рыал аўтэнцік беларускі напой. Нехта з нас яго заспеў у трохлітровых слоіках у напаўпустых крамах у канцы 80-х і атрымаў стойкую асацыяцыю з ім як з нечым стронглі савецкім, аднак напой гэты мае даўнюю традыцыю. Увогуле, бярозавік (яго яшчэ называюць «бэрка») — гэта, як ні дзіўна, свежы бярозавы сок, а таксама традыцыйны ферментаваны напой з яго. Ён вядомы ў Беларусі як мінімум з часоў ВКЛ (тады ж яшчэ ўжывалі і кляновы сок — так што мы трошкі канадцы), а рэальны, не крамны, бярозавік і сёння выкарыстоўваюць для прыгатавання халадніка.

Існавала некалькі спосабаў нарыхтоўкі бярозавіка. Найпрасцейшы — на ствале бярозы не вышэй за 80 см ад зямлі рабілі надрэз глыбінёй каля 20 см; сок, які збіраўся ў гэтым паглыбленні, вычэрпвалі лыжкай. Існаваў і іншы спосаб: у бярозе буравілі адтуліну да сарцавіны ці надрубалі дрэва ў 2 месцах сякерай уздоўж драўнянага валакна, а паміж гэтымі зарубкамі рабілі папярочны надрэз. У адтуліну ўстаўлялі трубку з бузіны або іншага дрэва ці прыладжвалі жолаб. Пад ім ставілі або падвешвалі пасудзіну. Каб яе не скралі, яе змяшчалі даволі высока і прыкрывалі галінамі. Часам абрубалі сук і каля абрубленага канца падвешвалі пасудзіну.

Прыгатаванне:

• Бярозавы сок наліць у невялікую бочачку, паставіць у цёмнае халаднаватае месца.
• Праз тры дні, калі сок крыху падкісне, дадаць падсмажаныя ячменныя зярняты або аржаныя сухары, даць пастаяць яшчэ суткі, працадзіць і можна спажываць.

БОНУС ТРЭК

Каўбаса («пальцам пханая»)

З каляндрай, з перцам, з часнаком —
Ляжыць вясковая каўбаска…
(Н. Гілевіч, «Родныя дзеці»).

Хіба самая мясная страва з усіх беларускіх, а яшчэ ў яе забаўная назва. Рэдкая раскоша для традыцыйнай сялянскай сям’і ў мінулым, галоўны складнік «хадуна вясковага» з «Хутка-смачна» ў часы росквіту гэтай сеткі беларускага стрыт-фуду, пальцам пханая каўбаса можа граць ролю князёўны беларускай кухні (бо па-багатаму, а не нейкая там скварка) і зрабіцца ўласным брэндам (каб не нейкая там доктарская або маскоўская).

Інгрэдыенты:

• мяса (нятлустая свініна і сала) 3 кг
• кішкі свіныя 2 шт
• спецыі (соль, чорны перац, папрыка, каляндра, кмен)
• часнык

Прыгатаванне:

• Мяса з салам парэзаць на кавалачкі — прыкладна 1-2 см, дробна пакрышыць часнык.
• У нарэзанае мяса дадаць спецыі, дробна нарэзаны часнок і соль. Усё добра змяшаць, накрыць ручніком і адправіць на балкон ці ў халадзільнік на 2 сутак. Перыядычна перамешваць.
• На трэція суткі начыніць кішкі. Пасля каўбасу пакласці ў лядоўню на некалькі гадзін пад невялікі гнёт для ферментацыі, ушчыльнення — на сушку.

Паляўнічы панядзелак

Суп-пюрэ з зайца

• 1 малы заяц
• 800 гр ялавічыны
• 1-2 цыбуліны
• 2-3 морквіны
• 1-2 карані пятрушкі
• 0,5 кораня сельдэрэю
• 0,5-1 парэй
• 3-4 сушаныя баравікі
• 0,5 шклянкі бураковага расолу
• кавалачак індычай грудкі для скварак
• 1 ст. л. масла

Прыгатаваць булён з ялавічыны з наборам карэння, сушанымі баравікамі і бураковым расолам. Зайца запячы амаль да гатовасці, пакласці ў рондаль, дадаць прыгатаваны раней булён і тушыць да поўнай мяккасці. Аддзяліць мяса ад касцей, парэзаць на кавалкі, прапусціць праз мясарубку, працерці праз сіта і развесці булёнам так, каб суп атрымаўся густым. Суп нагрэць, але не кіпяціць.

Перад падачай у суп кладуць скварачкі з індычый грудкі, падсмажаныя ў масле. Калі індычай грудкі няма, да супу можна падаць падсушаныя і намазаныя маслам грэнкі з тонка нарэзанай булкі. Суп не вельмі эфектны на выгляд, але пажыўны і смачны.

Карняплодны аўторак

Бручка* фаршыраваная

*Бручка — не вельмі папулярны сёння карняплод з сямейства капуставых. У сярэднявеччы бручку вырошчвалі ў нас, а яшчэ ў прахалоднай Скандынавіі, што паказвае ейны сапраўды некапрызны характар. Бручка захоўвае вітамін C нават пасля гатавання, пасуе тым, хто змагаецца з цукрыцай ці лішняй вагой. Праз сваю даступнасць гэты карняплод быў пашыранай ежай падчас Першай і Другой сусветных войнаў, а ў мірны час страціў папулярнасць. Прыведзены ніжэй рэцэпт з «Літоўскай гаспадыні» не толькі нагадвае нам пра існаванне бручкі, але і ўзводзіць яе ў ранг дэсертаў.

• 5-8 бручак
• 2-3 ст. л. масла
• 3-4 кубікі цукру
• 1 ст. л. мукі
• 3-4 ст. л. смятаны
• соль
• мускатны цвет

Абабраную бручку памыць і зварыць да мяккасці ў вадзе, разрэзаць напалову, выбраць сярэдзіну так, каб заставаліся сценкі ў палец таўшчынёю. Вынятую масу расцерці, перамяшаць з маслам, падсмажаным з мукою, развесці некалькімі лыжкамі смятаны, дадаць цукру (у выпадку, калі бручка несалодкая), мускатнага цвету, перамяшаць фарш і нафаршыраваць ім абедзве палавінкі бручкі. Нашмараваць бляху або шырокі рондаль маслам, пакласці на яго бручку і паставіць у печ, каб загусцеў і запёкся фарш, пасля чаго выкласці страву на талерку.

Растапіць масла, трошкі падсмажыць на ім муку, дадаць смятаны і крыху вады, у якой варылася бручка, закіпяціць і пры падачы паліць гэтым соўсам бручку.

Галаварэзная серада

Страва са смажаных цялячых галоў

• 2 цялячыя галавы
• 2,5 ст. л. масла
• 1-2 морквіны
• 1 корань пятрушкі
• 1 корань сельдэрэю
• 1 парэй
• 2 цыбуліны
• 8-12 зярнят англійскага перцу
• 3-4 лаўровыя лісты
• соль
• 3 яйкі
• шчопаць англійскага і чорнага перцу
• 3-4 ст. л. цёртых сухароў
• 3-4 кубікі цукру
• 50 гр сухога булёну
• 1 лімон
• 0,5 ст. л. мукі.

Да мозгу:

• 2 жаўткі
• 1 яйка
• 1-2 ст. л. булкі
• соль
• перац
• 0,5 ст. л. масла

Ачышчаныя цялячыя галовы пасячы напалам, выняць мазгі, вымачыць. Галовы зварыць у падсоленай вадзе з перцам, лаўровым лістом і карэннем, а юшку ад іх працадзіць. Падсмажыць троху пакрышанай і апаранай цыбулі ў масле, калі састыне — змяшаць з узбітымі яйкамі, заправіць англійскім і чорным перцам. Разрэзаць галовы на скварачкі, абмачыць зразы ў гэтай масе, абсыпаць сухарыкамі, пакласці на вышмараваную маслам патэльню або бляху і зарумяніць у печы.

Пры падачы заліць такім соўсам: падсмажыць трохі мукі ў лыжцы масла, дадаць трохі цукру, 1,5 шклянкі юшкі ад галоў, кавалачак сухога булёну, добра праварыць на малым агні, напрыканцы пакласці ў соўс нарэзаны кубікамі лімон (выняць костачкі), яшчэ раз давесці да кіпення і заліць гэтым галовы.

Да гэтай стравы можна ўжыць і ногі, выняўшы з іх косткі пасля адварвання.

Вынятыя мазгі нарэзаць, змяшаць з жаўткамі і яйкам, пасаліць, папярчыць, змяшаць з цёртай булкай, напоўніць гэтым фаршам чарапкі, дзе знаходзіліся мазгі і адкуль іх дасталі перад адварваннем галоў, пакрапіць маслам, запячы і пакласці зверху на страву пры падачы.

Адлётны чацвер

Амялушкі з грэнкамі

• 20 амялушак
• соль
• 1 французская булка
• 200 гр масла

Амялушак, таксама як слонак (бакасаў) і драздоў-рабіннікаў, не трыбушаць.

Абскубаць амялушак, памыць, пасаліць і смажыць у рондалі на растопленым масле; як будуць гатовыя, выкласці на прыгатаваныя грэнкі з булкі і заліць маслам, у якім смажыліся птушкі.

У амялушак вялікія пячонкі. Калі жадаеце, каб яны дадалі смаку грэнкам, то дастаньце іх, пасячыце і смажце разам з птушкамі. Грэнкі паліце чорным ад пячонкі маслам.

Рыбная пятніца

Фрыкасэ з вугра на кратках

• 1,5-2 кг вугра
• соль
• 1,5 ст. л. масла
• 1 ст. л. мукі
• 1 цыбуліна
• 1 корань пятрушкі
• 1 шклянка булёну
• 1 корань пятрушкі
• 0,5 лімона
• 2-3 яечныя жаўткі

Вугра апрацаваць наступным чынам: надрэзаць скуру вакол галавы, працягнуць іголкай праз вочы шпагат і падвесіць на ім рыбу; падчапіць скуру нажом, пацягнуць яе пальцамі і зняць аж да хваста. Прамыць рыбіну, парэзаць на кавалкі і пасаліць, затым працерці сурвэткай, спырснуць маслам і запякаць на кратках. Падсмажыць лыжку мукі на масле разам з дробна пасечанымі цыбуляй і пятрушкай, уліць трохі булёну, затым дадаць перцу і палову лімона, нарэзанага на кружочкі, добра пракіпяціць і пакласці туды нарэзанага на кавалкі вугра, усё разам яшчэ раз давесці да кіпення. Пры падачы соўс заправіць жаўткамі і заліць ім выкладзенага на талерку вугра.

Салодкая субота

Баба міндальная

• 1,5 шклянкі жаўткоў
• 1,5 шклянкі цукру
• 1,5 шклянкі салодкага міндалю
• 30 арэхаў горкага міндалю
• 0,75 шклянкі бульбяной мукі
• 15 бялкоў

Жаўткі вымешаць да белага колеру ў ступцы з цукрам, усыпаць тоўчаны салодкі міндаль, 30 штук горкага міндалю, вымешаць качалкай, засыпаць бульбяную муку, дадаць моцную пену, узбітую з 15 бялкоў, уліць у рондаль і паставіць ва ўмерана гарачую печ.

Бестурботная нядзеля

Наліўка агрэставая

Спелы агрэст чыста перабраць, насыпаць поўную барылку, заліць чыстым спіртам або вельмі чыстай моцнай гарэлкай, і няхай так пастаіць паўгода. Потым адцадзіць спірт праз фланэль, разліць па бутэльках, укладаючы ў кожную бутэльку па дзве чайныя лыжкі дробнага цукру і па адной вялікай разынцы, разрэзанай напалову, закаркаваць і паставіць на пару месяцаў, а потым ужываць як наліўку да гарбаты.
Як жадаеце мець лепшую наліўку, то зліўшы з барылкі, працадзіць, праварыць з цукрам, узяўшы 0,5 кг цукру на 3 л наліўкі, працадзіць праз фланэль, а калі астыне, разліць па бутэльках і моцна закаркаваць. Гэтую наліўку можна ўжываць замест віна.

Яшчэ адна ідэя з градусам:

Беларускі спосаб выраблення цуры з розных ягад і садавіны

Узяць 4 кг любых спелых ягад, усыпаць у вялікую бутлю. Закіпяціць і астудзіць 9 літраў вады, заліць ягады ў бутлі і дадаць 1,5 літры добрага спірту. Абвязаць бутлю паперай, накалоць паперу іголкай і паставіць бутлю на сонцы на акне на 12 дзён. На трынаццаты дзень працадзіць вадкасць праз суконны мех, дадаць 2,25 кг цукру, пераліць у чыстую бутлю і, абвязаўшы паперай, паставіць на сонцы на адны суткі, а потым зноў працадзіць праз суконны мяшок і разліць па бутэльках. Добра закаркаваць, абвязаць дротам або дратвай, засмаліць і паставіць у склеп у сухі пясок. Праз два тыдні можна ўжываць.

БОНУС-ТРЭК. А хто б сумняваўся:

Дэсерт з бульбы (на восем асобаў)

Дзесяць вялікіх гарачых абраных бульбін расцерці з 300 гр масла, дадаць па адным чатыры яйкі і чатыры жаўткі. Дадаць дзве сталовыя лыжкі цукру, пену з рэшты бялкоў і запячы на паўміску.

Незвычайныя летнія стравы з простых прадуктаў

«Прызнаюся шчыра: апошнія два гады не ляжыць душа да гатавання. А ўсё, што адбываецца навокал, не спрыяе ні эстэтыцы, ні пошукам смакаў. Не думала, што ежа стане для мяне толькі палівам для жыццядзейнасці. Але сонечныя прамяні абудзілі прагу да жыцця, ды з’явілася разуменне, што пра сябе трэба клапаціцца. Неяк самі па сабе пачалі ўзнікаць побач колеры, пахі ды смакі.

У краме пабачыла рабарбар, купіла амаль інстынктыўна. І зрабіла самую простую на свеце рэч — мус, які ў замежных краінах назвалі б чатні. Але ўсе прасцей. Ён цудоўна спалучаецца з тварагом, сырам і грэнкамі. Гэты просты рэцэпт нагадаў мне, наколькі смачным можа быць лета, асабліва, калі паглядзець на звычайныя прадукты крэатыўна.

Я сабрала для вас рэцэпты з майго блогу https://1000i1koushyk.blogspot.com/ — рэцэпты, да якіх я вяртаюся штолета і ад якіх ніколі не стамляюся. Што абʼядноўвае іх — нетрадыцыйны падыход да прадуктаў і вельмі просты працэс прыгатавання».

Паспрабуйце зрабіць мус з рэвеню з адыгейскім ці казіным сырам на сняданак.

На базары мне трапіўся рэвень — сапраўдны веснавы скарб. Планавала зрабіць пірог, але не хапіла часу, дык атрымаўся цудоўны кісла-салодкі мус. Робіцца цудоўна проста. Яго нават не трэба ачышчаць. Проста кайф… Зʼядаем на сняданак з сырам, аладкамі ці наліснікамі або выкарыстоўваем як начынку для тартаў і пірагоў.

• некалькі сцёблаў рэвеню (3-5)
• некалькі лыжак цукру да смаку (я ўжыла карычневы)
• некалькі зярнятак кардамону

Рэвень мыем і кроім. На гарачую патэльню насыпаем цукар і крыху чакаем, каб ён пачаў карамелізавацца. У ступцы раздрабняем зярняткі кардамону і перасыпаем на патэльню. Туды ж адпраўляем і рэвень. Смажым ды лёгка памешваем, пакуль кавалачкі не разваляцца, можна дадаць крышку вады. Так атрымаецца густы мус, які перакладваем у слоік.

Лянівая вячэра для дзяцей з бела-чырвона-белымі локшынамі

Страва прысвячаецца не толькі змагарам, але ўсім аматарам клубніц, для якіх надышоў сезон. Свежыя, чырвоныя, бліскучыя, з неверагодным водарам, каралевы лета — клубніцы. Гэта адзін з самых простых, вельмі смачных і ўлюбёных рэцэптаў на лета. У нас спалучэнне макароны з садавіной абсалютна не заслужана не карыстаецца папулярнасцю. Але варта пра яго памятаць, бо такая страва выдатна пасуе на каляровы сняданак і лёгкую вячэру. Хоць, пэўна, італьянцы назвалі б гэта прафанацыяй. Але для мяне лічыцца смак, а правілы існуюць для таго, каб іх часам парушаць.

Увага: у рэцэпце няма цукру. На маю думку, так смакуе найлепш і гэтак здаравей.

• 300 гр локшыны (па 100 на асобу) найлепш з цэльнага зерня альбо з цвёрдых гатункаў пшаніцы
• 250 гр тварагу (выкарыстоўваю самы звычайны альбо ванільны)
• 300 гр клубніц

Клубніцы пачысціць, памыць і разрэзаць кожную напалам. Першую частку зміксаваць блэндарам, а другую парэзаць у адвольным стылі. Зварыць локшыну, якая смачнейшая al dente. А значць, варыць трэба на хвіліну-дзве менш, чым указана вытворцам. Зліць ваду. Яшчэ цёплай локшыну змяшаць з тварогом. Зверху паліць соўсам і пасыпаць кавалачкамі клубніц. Запіваць малаком. Усё геніяльнае проста.

Для сустрэчы з сябрамі спячыце вялікі пірог.

Такі пірог я пакаштавала ў гасцях і адразу запытала пра рэцэпт, які, на дзіва, выявіўся неверагодна простым. Не хвалюйцеся, што гэта дрожджы! Нават калі вы раней не рабілі дражджавых пірагоў, у вас атрымаецца. Сама спрабавала некалькі разоў — пячэцца ідэальна, толькі падрыхтуйце вялікую бляху.

• 4 шклянкі мукі
• 2 яйкі
• 30 гр. свежых дрожджаў
• шклянка малака
• 200 гр. маргарыну ці масла
• паўшклянкі цукру
• вашая ўлюбёная садавіна (слівы, трускаўкі, маліны, парэчкі)

на крышанку:

• 1/2 шклянкі мукі
• 1/4 шклянкі цукру
• 1/6 пачка маргарыну ці масла
• ванільны цукар

У цёплае малако дадаем дрожджы і лыжачку цукру, мяшаем і пакідаем хвілін на 10, каб пачало бузаваць і расці. Цяпер з усіх складнікаў замешваем цеста, дадаем дрожджы. Вазьміце вялікую бляху, бо пірог падрасце прынамсі ў тры разы. Пашмаруйце маслам і пасыпце мукою. Выкладзіце цеста, наверх — кавалачкі садавіны. Я ўзяла рэвень. Няхай пару хвілін пастаіць у цёплым месцы, пакуль мы зробім крышанку.

У місцы змяшаем 1/2 шклянкі мукі, 1/4 шклянкі цукру, 1/6 пачка маргарыну ці масла, крыху ванільнага цукру і ўсе расціраем рукамі. Атрымаюцца салодкія крошкі, якімі шчодра пасыпаем наш пірог.

Пячэм у тэмпературы каля 170 градусаў прыкладна гадзіну. Але, вядома, трэба сачыць і паспрабаваць запалкай, ці прапёкся. На маю думку, гэта выдатны пірог для вялікага сямейнага чаявання. Проста смачна есці!

На абед у гарачы дзень ідэальна пасуе салата з кавуном.

Лета — найлепшы час для вечарын з сябрамі. Я вельмі люблю гатаваць на такія party. Сёння маім натхненнем стаў кавун. Ён не толькі асвяжае і спаталяе смагу, але і ў гарачыя дні дапамагае панізіць тэмпературу цела. Цікава, што некаторыя даследаванні пацвярджаюць, што кавун — плод, які паляпшае якасць сну, дапамагае расслабіцца і заснуць. Акрамя гэтага кавун — гэта больш як 90% вады і толькі 30 ккал у 100 грамах. Таму гэта проста ідэальны варыянт на летнюю лянівую начную вечарынку з сябрамі.

На адну порцыю будуць патрэбныя:

• 2 кавалкі кавуна
• 1 агурок
• каля 50 грамаў сыра фета
• крыху семак гарбуза
• некалькі лісткоў мяты
• аліўкавы алей
• перац
• крыху чырвонай цыбулі

Кавун чысцім і кроім кубікамі. Агурок чысцім ад скуры і таксама кроім кубікамі. У гэтай салаце важна захаваць сіметрыю, таму фету кроім таксама. Цяпер выкладваем на талерку кавун, гуркі, фету, крыху паліваем алеем, пасыпаем семкамі, цыбуляй і мятай ды чорным перцам. Нашая цудоўная салата гатовая.

Або карпача з кавуна.

Зрабіла абсалютна зорную страву. Зафоткала. Скінула фоткі. Пакаштавала. Пакуль талерка не стала чыстай, не магла працаваць далей. А на вячэру зрабіла яшчэ раз. Таму будзьце асцярожныя, карпача выклікае залежнасць.

• кавалак кавуна
• 50 гр далікатнага мяккага казінага сыру (можа быць фета)
• жменя пялёстак міндалю
• лісткі мяты
• палова лімона

Кавун кроім лустамі ў паўсантыметра. Прыгожа выкладваем на вялікай талерцы. Паліваем лімонным сокам. Пялёсткі міндалю падпражым на сухой патэльні за залацістага колеру. Кавун пасыпаем сырам, міндалем, мятай і скуркай з лімона. Ну і наліваем кілішак белага віна.

На ланч няма нічога лепшага за халаднік на новы лад.

Калі на вуліцы так горача, гатаваць халаднік падаецца злачынствам. Але лянота — рухавік кулінарнай фантазіі, таму сёння я пайшла па шляху найменшага супраціўлення і традыцыйнаму халадніку надала больш аксамітную структуру, выразны смак і проста неверагодны колер. Ага, але бульбу ўсё ж давядзецца гатаваць! Бо так смакуе найлепей.

• 3 гатаваныя буракі
• 800 гр грэцкага ёгурту
• 2 зубкі маладога часныку
• соль
• сок з паловы лімона
• для ўпрыгожвання:
• радыска
• зялёная цыбулька
• сыр фета

Гатаваныя і абраныя буракі таркуем. Дадаем ёгурт, сок з цытрыны, часнык, соль і міксуем з дапамогай блэндара да аксамітнай кансістэнцыі. Упрыгожваем цыбулькай, радыскай і кавалачкамі феты. Падаем моцна ахалоджаным з гарачай бульбачкай.

На летні бутэрброд ідэальна падыдзе намазка з брокалі.

• 1 брокалі
• 150 гр сыра фета
• 2 зубчыкі часныку

Брокалі гатуем 8-10 хв. Потым хутка выліваем гарачую ваду і заліваем халоднай. Так брокалі не згубіць цудоўны зялёны колер. Цяпер бярэм блэндар, складаем у яго брокалі, фету і часнык і некалькі хвілін дбайна міксуем. Добра было б пакінуць на гадзінку-другую ў лядоўні, але мы з’елі адразу.

І шыкоўны ледзяны пятрушкавы ліманад на спякотны дзень.

Калі ў спёку мы пацеем, то губляем між іншага фосфар, неабходны нашаму арганізму. Калі яго замала, то пачынаюць пухнуць рукі і ногі. Замест таго каб купляць чарговую таблетку, варта есці больш памідораў, бананаў, грэйпфрутаў і пятрушкі.

• пучок пятрушкі
• сок лімона
• крыху цукру ці мёду на ўласны густ
• газаваная вада

Пятрушку мыем. З лімона выціскаем сок, заліваем яго ў слоік і дадаем ваду, пятрушку і цукар або мёд. Міксуем блэндарам, падаем з лёдам і кавалкамі лімона. П’ем літрамі!